Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы кітапханасы «Бір жәдігердің көрмесі» жобасының аясында «Пазырық кілемі» виртуалды көрмесін ұсынады.
Жәдігер топтаманың мақтанышы болып саналады, өйткені ол б.з.д. VI – III ғасырларға жататын Пазырық мәдениетінің қорғанынан табылған түйіндік түкті кілем – әйгілі археологиялық олжаның дәлме-дәл реконструкциясын білдіреді. Әлемдегі ең көне түкті кілемнің түпнұсқасы Санкт-Петербургтегі Мемлекеттік Эрмитаж музейінде сақтаулы.
Бүгінгі күнге дейін сақталған ең көне кілемдер-көптеген халықтар үшін кілем тоқу тарихының символы, қолданбалы өнердің көрнекті туындысы болып табылады. Пазырық археологиялық мәдениетінің ерекше кілемінің кең таралуы оның кәсіпқойлар арасында дәл көшірмелер жасаудың нысаны ретінде танымал болуына әкеледі.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевқа бұл кілем 2010 жылы бірқатар ел дипломаттарының сенім грамоталарын тапсыру рәсімі кезінде ұсынылды. Сыйлықты таңдау Қазіргі Қазақстан аумағында Пазырық археологиялық мәдениетінің көрнекті ескерткіштері – Берел қорымының қорғандары зерттелетіндігімен байланысты. Осылайша, дипломатиялық сый біздің еліміздің халықаралық қатынастарының кең географиясын ғана сипаттап қоймай, сондай-ақ ежелгі заманнан бері Еуразия аумағын мекендеген халықтардың жаһандық тарихи-мәдени қоғамдастығының айнымас символы болып табылады.
Археологиялық олжаның тарихы
Пазырық археологиялық мәдениеті Алтай аумағында, Қазақстан мен Моңғолияның шектес аумақтарында ерте темір дәуірінде өмір сүрген.
Бұл мәдениет Шығыс Қазақстаннан табылған Берел қорымынан қазақстандықтарға таныс. Бұл археологиялық мәдениеттің табылуының басты ерекшелігі – «мәңгі тоң» сияқты табиғи құбылысқа байланысты қауіпсіздіктің жоғары деңгейі болып табылады. Мәңгілік тоңның арқасында металл, керамика, тастан жасалған заттар ғана емес, сонымен қатар маталар, органикалық заттар, соның ішінде әйгілі Пазырық кілемі де бүгінгі күнге дейін сақталды.
Кілемді 1949 жылы С. Руденконың басшылығымен КСРО ҒА Археология институтының экспедициясы тайпалық ақсүйектердің отбасылық зираты болып табылатын бес үлкен тас қорғанның бірі – бесінші Пазырық қорғанын қазу кезінде ашты. Сол кезде дамыған археологиялық және реставрациялық технологиялардың арқасында Эрмитажға табылған заттарды аз шығынмен тасымалдауға мүмкіндік туды.
Пазырық кілемінің пішіні шаршыға жақын (183*200 см.), қой терісінен жасалған. Ашық, қызыл, жасыл, сары түстердің сақталған жіптері үлкен бастапқы жарықтылық пен колористикалық байлықты көрсетеді. Кілемнің орталық алаңы бес жиекпен шектелген. Сыртқы жиегінде қанатты грифондардың фигуралары орналасқан. Келесі кең белдеуде мәнерленген, ат үстіндегі асыққан шабандоздардың шеруі бейнеленген. Сарғыш фонда мәнерленген розеткалары бар. Тағы бір шетінде ашық көгілдір фон аясында жайылып жүрген күзен бейнесін көруге болады. Орталық өріспен шектесетін тұсы бүркіт грифонының қайталанатын бейнелерімен ұсынылған.
Бүгінгі күнге дейін кілемнің шығу тегі туралы әртүрлі көзқарастар бар: медиан, парсы, парфия, массагет. Оның пайда болу географиясының кең өзгергіштігі біздің дәуірімізге дейінгі бірінші мыңжылдықта Еуразия аумағында болған жаһандық мәдениаралық байланыстардың дәлелі болып табылады. Пазырық кілемі ежелгі өнер тарихы мен семантикасының баға жетпес қайнар көзі. Өз заманының басқа да көрнекті ескерткіштерімен қатар «Пазырық» кілемі ерте темір дәуіріндегі көшпенділер мәдениетінің жоғары деңгейінің көзге көрінетін үлгісі болып табылады.
Виртуал көрмелер мен «Пазырық кілемі» көрмесінің материалдарымен http://presidentlibrary.kz/kk/content/exhibitions/virtual сайтында танысуға болады.
