«ЫРҒЫЗБАЙ – АТА» КЕСЕНЕСІ
Тарбағатай ауданы, аудан орталығы-Ақсуат ауылынан солтүстік-батысқа қарай 63 км-дей жерде орналасқан
ХІХ ғасырдың орта шеніндегі діни сәулет өнері ескерткіші халық емшісі Досқанайұлы Ырғызбайдың (1787 — 1850жж.) құрметіне салынған. Ол әйгілі емші, сынықшы (костоправ), шөптермен емдеген, диагнозды тамыр ұстау арқылы қойған, ақша алмаған. Абайдың әкесі, белгілі би Құнанбайды емдегенімен танымал. Қазіргі уақытта ескерткіш қажылық орны болып табылады, өйткені оның емдік күші бар, науқастардың сауығуының көптеген оқиғалары онымен байланысты. Кесененің рухани мәні – ол ата-бабалар туралы тірі естеліктерді қолдауға көмектеседі. Оның тарихи маңызы-мәдени құндылықтарды ұрпақтан-ұрпаққа сақтау және беру.
«Ырғызбай-ата» кесенесі мемориалдық кешеннің оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, ол жерлеу құрылыстары мен шаруашылық құрылыстарынан тұрады. Ескерткіш бірнеше рет қайта салынды, 1990 жылы силикат кірпіштен кесене салынды. Кесененің корпусы бас қасбетінде жартылай шеңберлі шығыңқы төртбұрышты, жартылай сфералы күмбезбен жабылған. Камераның ортасында, тас қоршауда сұр мәрмәрмен қапталған тікбұрышты қабір орнатылды. Күмбезді барабанның бас қасбетінде қызыл түспен «ЫРҒЫЗБАЙ» деген жазу жазылған, кесененің кіреберіс бөлігі мен бұрыштары қызыл кірпішпен безендірілген. Кіре берістің екі жағында аркалы қуыстарға жазулары бар мәрмәр тақтайшалар салынған.
Кесене халық арасында кеңінен танымал және қастерлі ескерткіш ретінде үлкен маңызға ие.
