Әлемде орын алып жатқан күрделі геосаяси, саяси-әлеуметтік процестерді бақылау, оларды түсіну үлкен маңызға ие. Әлемдегі саяси өзгерістерді зерттеу, олардың әдіс-тәсілдері мен әртүрлі құралдарын талдау оның салдарын болжауға, әр түрлі аймақтар арасындағы әлемдік динамика мен байланыстарды түсінуге, манипуляцияларды анықтауға және нақты негіздемелерді іздеуге мүмкіндік береді. Саяси өзгерістерді білетін азаматтар объективті деректер негізінде қоғамда саналы шешім қабылдай отырып, оң өзгерістерді белсенді түрде қолдап, теріс өзгерістерге қарсы тұра алады.
Тұтастай алғанда, саяси өзгерістерді білу және түсіну – қоғамның саяси шешімдерге белсенді қатысуына, саяси шындықты қалыптастыруға ықпал етудің негізі.
Әлемдік динамиканы, күрделі процестерді түсінудің бірден бір құралы – саясат туралы кітаптар. Кітап оқу саяси құбылыстарды тереңірек түсінуге және талдауға мүмкіндік беру арқылы аналитикалық дағдыларды, сыни ойлауды дамытуға ықпал етіп, саяси мәселелер туралы объективті түсінік қалыптастыруға көмектеседі.
Саясат туралы кітаптар пікірталастарда, зерттеулерде немесе тіпті жеке шешім қабылдауда қолдануға болатын жаңа идеяларды шабыттандырады. Бүгінгі мақалада саяси құбылыстарды түсінуге және процестерді талдауға көмектесетін саясат туралы кітаптар топтамасын ұсынамыз.
- «Патша» (немесе «ll Principe») кітабы – итальяндық саяси философ Никколо Макиавеллидің ең танымал шығармаларының бірі. 1513 жылы жарық көрген саяси ойлар саласындағы маңызды еңбектердің біріне айналды, ал Макиавеллидің өзі Қайта өрлеу дәуірінің көрнекті қайраткері болды.
«Патша» – Макиавеллидің Флоренция герцогы Лоренцо де’Медичиге билік жүргізу және оны сақтап қалу туралы кеңес беру мақсатында жазған нұсқаулығы. Кітапта автор саяси биліктің әртүрлі аспектілерін талдап, патшалардың өз мақсаттарына жету және билігін нығайту үшін қолдана алатын әдістері қарастырылған.
Кітаптың негізгі идеяларының бірі – «Мақсат – тәсілдерді ақтайды» деген қағида. Макиавелли патшалар өз мемлекетінің тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету жолында қатыгез болып көрінсе де, әртүрлі тактиканы қолдануға дайын болуы керек деп тұжырымдайды.
Ол сондай-ақ патшалардың өзін қалай ұстау керектігі туралы идеалдандырылған ойдан гөрі саясатқа шынайы көзқарастың маңыздылығын көрсетеді. Макиавелли саяси шешімдер әрқашан моральдық принциптерге сәйкес келмеуі мүмкін және патшалар бұған дайын болуы керек дейді.
Макиавеллидің «Патша» еңбегі – саясатты діни және моральдық нормалардан тәуелсіз жеке «өнер» ретінде қарастырған алғашқы туынды. Кітап саяси ойға орасан зор ықпал етіп, пікірталас көзіне айналды. Ол саясаттағы айлакерлікті, реализмді және стратегияны бейнелейтін «макиавеллизм» терминін шабыттандырды.
Бұл еңбек саяси философиядағы ең маңызды және ықпалды шығармалардың бірі болып қала береді. Ол саясаттағы билік, этика және мораль мәселелері туралы пікірталас тудырады. Кітап саяси көшбасшылықтың табиғаты мен әдістері туралы ой толғауға негіз болды және оның идеялары қазіргі саясаттануда да қызығушылық тудырып, зерттеліп келеді.
- «Саясаттану: саясат өнері» еңбегі Роберт Далтон жазған саясаттануға кірісудің, білімдерін кеңейтудің құнды ресурсы. Бұл кітапта саясаттанудың негізгі тұжырымдамалары мен әдістері ұсынылған, сондай-ақ шығармада саяси процестер мен құрылымдар талданған.
Кітап саясаттанудың негізгі ұғымдарымен танысуға мүмкіндік беретін бөлімдерге бөлінген: саяси ғылым тарихы, саяси институттар, басқарудың әртүрлі формалары, саяси идеологиялар, халықаралық саясат, саяси партиялар және тағы басқалар. Далтон саяси құбылыстарды түсінуге және талдауға көмектесетін оқулық жасау үшін өзінің тәжірибесі мен білімін пайдаланады.
Осы кітап арқылы саясаттану негіздерін игеріп, негізгі ұғымдарды түсініп, күрделі саяси мәселелер туралы түсінікке ие бола аласыз. «Саясаттану: саясат өнері» – саясаттануды зерттеу және саяси оқиғаларды талдау үшін берік негіз құрудың алғашқы қадамы.
- «Үшінші әлемнен – біріншіге» (Third World to First: A Tale of Singapore) — Сингапурдың негізін қалаушы және бірінші Премьер-министрі Ли Куан Юдың өмірбаяндық кітабы. Бұл кітапта ол өзінің билікке жету жолы туралы, сондай-ақ Сингапурды шағын қала-мемлекеттен әлемдегі ең дамыған және гүлденген елдердің біріне қалай айналдырғаны туралы әңгімелейді.
Ли Куан Ю Сингапурдың Ұлыбританияның отары болған кезінен бастап, жаңа тәуелсіз елдің басшысы болғанға дейінгі саяси жолын егжей-тегжейлі сипаттайды. Тәуелсіздік жолындағы күресі, басынан өткерген қиындықтары, елді басқару мен дамытудағы әдіс-тәсілдері туралы жазған.
Басты назар – Ли Куан Юдың Сингапур үшін белгілеген басымдықтарына қойылған: экономикалық даму, білім беру, сыбайлас жемқорлықпен күрес және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету. Ол Сингапурды табысты дамудың үлгісі ретінде қарастырады және ресурстары мен аумағынан айырылған елдің шешуші реформалар мен басқарушылық құзыреттілік арқылы тамаша нәтижелерге қол жеткізе алғанына назар аударады.
«Үшінші әлемнен біріншіге» кітабының табысты даму мен басқарудың құпияларын түсіну үшін маңызы зор. Ли Куан Ю мемлекет көшбасшысының рөлі, экономика мен білім беруді басқару әдістері, саяси тұрақтылық пен жеке бас бостандығы арасындағы тепе-теңдік туралы өз көзқарастарымен бөліскен.
«Үшінші әлемнен біріншіге дейін» Ли Куан Юдың жеке әңгімесі ғана емес, сонымен қатар әлемдегі көптеген көшбасшылар мен саясаткерлерді шабыттандыратын Сингапурдың даму тарихы. Кітап күрделі жаһандық ортада дамуға, өркендеуге және тұрақтылыққа қол жеткізу үшін қолдануға болатын принциптер мен тәсілдерге бірегей перспективаны ұсынады.
- «Уақыт рухы: Гегелизмнің саясатқа оралуы» кітабын 2006 жылы Фрэнсис Фукуяма жазған философия, тарих және саясат арасындағы қарым-қатынас туралы қызықты зерттеу. Бұл еңбекте Фукуяма саяси және әлеуметтік заманауи тенденцияларды зерттеп, Гегель философиясының қазіргі саяси ойлаудағы рөлі мен әсерін талдаған.
Кітаптың негізгі идеясы: автор тарихтың кездейсоқ оқиғалар тізбегінен құралмайтындығын, оның өзіндік логикасы мен бағыты болатынын көрсетеді. Сондай-ақ автор діни идеалдардың саяси ағымдарға, әсіресе фундаментализм мен діни мотивацияға ықпалына назар аударады. Ол әртүрлі елдер мен мәдениеттердің бүгінгі күннің қиындықтарын жеңе алатын түрлі стратегиялары мен жолдарын талдайды.
Фукуяманың «Уақыт рухы» жаһандық өзгерістер мен оқиғаларды философия мен тарихи логика призмасы арқылы түсіндіреді. Кітапта демократия, діни төзімділік, қақтығыстар және тарихи детерминизм сияқты маңызды тақырыптар талқыланады.
Бұл кітап оқырмандарға ұзақ мерзімді тарихи тенденциялар тұрғысынан қазіргі заманғы әлеуметтік және саяси процестерді талдауға мүмкіндік береді.
- «1984» – 1949 жылы жарық көрген Джордж Оруэллдің романы. Тоталитарлық биліктің ықтимал қауіптерін, даралықты жоғалтуды және бостандықты шектеуді ескертетін антиутопиялық ең ықпалды шығармалардың бірі. Саяси лексиконға тоталитарлық және авторитарлық қоғамдарды сипаттайтын «Үлкен аға», «Орвел», «Пролетариат» сияқты жаңа ұғымдар мен терминдерді енгізген. Романда биліктің адамдарды манипуляциялау және оларды ой еркіндігінен айыруы үшін тіл мен медианы қалай қолданатындығы көрсетілген.
«1984» – «Океания» деп аталатын мемлекет өз азаматтарының өмірін жіті бақылайтын болашақтың тоталитарлық қоғамын бейнелейді. Басты кейіпкер Уинстон Смит «Шындық министрлігінде» жұмыс істеп, тарихты сол кездегі саяси шындыққа сәйкестендіріп қайта жазумен айналысады.
6. «Бірлік пен жалғыздық» – Санкт-Петербургтегі Еуропа университетінің доценті, саяси философ Артемий Магунның жаңа кітабы – қазіргі заманның саяси философиясы бойынша оқу құралы және саяси мәні туралы трактат. Бұл кітап Макиавеллиден Маркске дейінгі қазіргі замандағы саяси ойдың «канонының» (немесе «әлеуметтік және құқықтық ілімдердің») танымал экспозициясы. Автор саяси теорияны жалпы философиямен байланыстыра отырып, классикалық мәтіндерге жаңаша интерпретациялар беріп, екеуін де қазіргі қоғам контексінде түсіндіреді. Саясаттың мәні туралы түпнұсқа Руссо мен Ханна Арендт рухында, жалғыздық тәжірибесінен алады.
Кітап саяси ойдың ең ықпалды жүйелерін қамтиды. Шын мәнінде, оқырманға адамдардың бірігуі мен бөлінуі туралы пікірталастардың үлкен дәстүрі енгізілген, олар әлі күнге дейін белгілі себептермен орыс мәдениеті мен саясатында аз зерттелген. Кітаптың философиялық кіріспесі оң және теріс бірлік пен жалғыздық диалектикасына арналып, автордың «Теріс төңкеріс» кітабында айтқан ойларын жалғастырады. Бүкіл кітаптың мақсаты – кейбіреулерге таза сыртқы және техникалық болып көрінетін осы саланың ішкі табиғатын көрсете отырып, саясаттың күнделікті және экзистенциалды тәжірибесіне жақындату.
7. «Практикалық саясаттану. Шындықпен байланысуға арналған нұсқаулық» – ресейлік саясаттуншы Екатерина Шульманның еңбегі. Кітап үш тарауға бөлінген. Біріншісі, гибридтік саяси жүйелер сияқты қазіргі заманғы құбылыстарды қамтиды. Иә, Ресей бүгінгі таңда гибридті авторитаризм (әлемдегі көптеген басқа елдер сияқты) және Шульман сол режимнің ерекшеліктерін, принциптерін және демократиялануын қарастырады. Екінші тарау, былайша айтқанда, халыққа арналған. Мұның бәрі ұлтшылдық, радикализм, байланыстар, интеллигенция және орыс қоғамының шын мәнінде қаншалықты күрделі, алуан түрлі және биліктің өзін көрсетуге тырысатынына қарамастан, либералды екендігі туралы. Үшінші тарау, Ресейдегі заңнамалық процестерге арналған. Бұл – Шульманның тікелей ғылыми қызығушылығы. Онда Мемлекеттік Дума туралы, заң жобаларын әзірлеу мен қабылдаудың тетіктері мен принциптері, сондай-ақ «ақылсыз принтер» қызметі мен оның артында тұрған күштердің азаматтарға қаншалықты зиян келтіретіні (немесе зиян келтірмейтіні) туралы айтылған.
Бұл – ешқандай сарказмсыз керемет туында. Алайды бұл еңбек кітапқа жатпайды, маңызды және ықпалы бар мәтіндер жинағы. Жинақта ой иелігінен өткізуге тұрарлық, шындыққа жанасатын принциптері бар түрлі дәйексөздер келтірілген. Егер сіз осы тақырыптардың біріне қатысты пікірталасқа түстін болсаңыз (бұл іскерлік конференция, әріптестеріңізбен немесе туыстарыңызбен әңгіме болсын), онда «Практикалық саясаттану» тезистерді шығаруға көмектесетін өте ұтымды құрал.
8. «Тарих үшін шайқас. Саясат қалай тарихты өзгертті» – тарих ғылымдарының докторы, XIX ғасырдағы орыс-американдық қатынастар тарихының маманы Иван Курилланың 2022 жылы жарық көрген туындысы.
Бұл – кітапті сирек оқитын немесе саясаттану ғылымдарымен енді танысып жүрген адамдар үшін таптырмас ақпарат көзі. Кітап қарапайым және түсінікті жазылған. Кітапта Иван Курилла әртүрлі және даулы тақырыптарды көтерген. Саясаттың өткенді қалай өзгертетінін көрсету үшін нақты мысалдарды келтірген. Автор биліктің мектеп тарихы үшін күресін және оның біртұтас оқулық жасау әрекетін, мемориалдық заңдарды қабылдау мен Мемориалды жоюды, Ұлы Отан соғысының қорытындыларын қайта қарауды және оған қатысушылар арасындағы жауапкершілікті бөлуді талдайды.
9. «Жаңа күш» (түпнұсқа атауы: «Жаңа қуат: біздің гипербайланысты әлемімізде қуат қалай жұмыс істейді – және оны қалай пайдалану керек») — авторлар Джереми Хейманс пен Генри Тиммс жазған кітап. Бұл кітапта авторлар жаһандану, әлеуметтік медиа және технологиялық инновациялар әкелген өзгерістерді көрсете отырып, жаһандық қуаттың заманауи көрінісін зерттейді.
Авторлар «жаңа күш» ұғымын енгізеді, оны олар гипербайланысқан әлемдерде адамдарды жұмылдыру және үйлестіру қабілеті ретінде анықтайды. Олар жаңа технологиялар мен әлеуметтік платформалар азаматтарға саясатқа, бизнеске және қоғамға әсер етуге қалай мүмкіндік беретінін зерттейді. Авторлар жаңа билікті пайдаланудың сәтті мысалдарын талдайды және әрбір адам билікке осы жаңа тәсілді қалай өз пайдасына асыруға болатыны туралы ұсыныстар береді.
«Жаңа күш» – оқырмандарға жаһандану мен цифрлық трансформация жағдайында қоғамдағы күштердің қалай өзгеретіні туралы түсінік береді. Кітап технологияның адамдардың дүниедегі оқиғаларды ұйымдастыру және оларға әсер ету тәсілін қалай өзгертетінін дер кезінде зерттегені үшін танымал болды. Ол әлеуметтік ғылымдар, саясат және азаматтық қоғам мәселелеріне қызығушылық танытатын оқырмандар үшін қолайлы.
10. «Қадағалаушы капитализм дәуірі» – әйгілі француз әлеуметтанушысы және экономисі Мишель Фуко жазған кітап. Бұл кітапта ол капитализм эволюциясы мен мемлекеттің өмірдің экономикалық және әлеуметтік аспектілеріне ықпалының күшеюіне баса назар аудара отырып, қазіргі қоғам мен экономиканы қарастырған.
Фуко мемлекеттік қадағалаудың қазіргі капитализмнің құрамдас бөлігіне айналғаны туралы баяндаған. Ол бизнесті реттеудегі, тұтынушыларды қорғаудағы және экономикалық дағдарыстарды басқарудағы мемлекеттің рөлінің артуына байланысты қоғам мен экономикадағы өзгерістерді зерттеген.
Кітапта капитализмнің дамуымен және мемлекеттің экономикаға араласуының өсуімен байланысты тенденцияларға терең талдау жасалған. Фуко бұл өзгерістерді жалпы жұртшылық үшін түсінудің маңыздылығын көрсетеді және оқырмандарға нарықтық күштер мен үкіметтің араласуы арасындағы тепе-теңдік маңызды рөл атқаратын капиталистік қоғамдардың болашағы туралы ойлауға мүмкіндік береді.
«Қадағалаушы капитализм дәуірі» әлеуметтанудағы, экономикадағы және саясаттағы маңызды зерттеу және экономикалық даму мен әлеуметтік саясаттағы заманауи үрдістерге қызығушылық танытатындарға ұсынылады.
«Өркениеттер қақтығысы: Болашақтың бейнесі» – американдық саясаттанушы және тарихшы Сэмюэл Хантингтонның 1996 жылы жарық көрген еңбегі. Бұл кітапта автор әлемдегі идеологиялық немесе экономикалық қақтығыстарды емес, әртүрлі өркениеттер арасындағы мәдени және діни айырмашылықтарға негізделген өз теориясын ұсынған.
Хантингтон батыстық, исламдық, үнділік, қытайлық және т.б. сияқты бірнеше ірі өркениеттерді белгілеп, болашақта қақтығыстар сол өркениеттердің арасында болатынын дәлелдейді. Автор дүниежүзілік қақтығыстарда идеологиялық немесе экономикалық жүйелерден гөрі мәдени және діни идеялар маңызды рөл атқаратынын алға тартады.
Хантингтонның сыншылары оның теориясын шектен тыс жеңіл және жалпылама екендігін айтады, сондай-ақ мәдени стереотиптер мен біржақтылықты насихаттау қаупін көрсетеді. Осыған қарамастан, «Өркениеттер қақтығысы» халықаралық қатынастар саласында елеулі із қалдырды және қазіргі әлемдегі мәдени және діни өзара әрекеттесу мәселелері бойынша пікірталас көзі.
Бұл кітаптар саясаттанушылар үшін қолжетімді әдебиеттің аз ғана бөлігі. Осы сынды саясат туралы кітаптарды оқи отырып аналитикалық және сыни тұрғыдан ойлау қабілеттеріңізді дамытып, біліміңізді байыта аласыз..
