Дүниежүзілік балаларды қорғау күні әр жылы 20 қарашада атап өтіледі. Бұл күн әлем елдерінде балалардың құқықтарын қорғауды, олардың құқықтарына назар аударуды және олардың жағдайын жақсартуды насихаттау үшін белгіленген. Бала құқықтары жөніндегі БҰҰ конвенциясының қабылдануы осы күннің негізі болды. Әлемде балалардың қауіпсіздігі мен әл-ауқатын арттыру мақсатында бұл күн халықаралық деңгейде аталып өтіп, түрлі шаралар мен іс-шаралар ұйымдастырылады. Балалар құқықтарының қорғалуы, оларды қолдау – қоғамның ең маңызды міндеттерінің бірі.
Дүниежүзілік балаларды қорғау күні алғаш рет 1954 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясының ұсынуымен халықаралық деңгейде атап өтілген болатын. 1989 жылы БҰҰ Балалар қоры конвенция қабылдады, ол балалардың құқықтары мен еркіндіктерін қорғаудың негізгі құжатына айналды. Бұл конвенция балаларды барлық түрдегі кемсітушілік пен зорлық-зомбылықтан қорғауды, олардың өмір сүру, білім алу және денсаулық сақтау құқығын қамтамасыз етуді көздейді. Осы құжатқа негізделген Дүниежүзілік балаларды қорғау күні – балалардың құқықтарын қорғау мен қолдауды кеңінен насихаттауға бағытталған маңызды күндердің бірі.
Балалар — қоғамның ең осал топтарының бірі, сондықтан олардың құқықтарын қорғау — адам құқықтарының маңызды бөлігі. Балалардың негізгі құқықтары БҰҰ-ның Балалар құқықтары жөніндегі конвенциясында анық көрсетілген. Бұл құқықтар балалардың өмір сүру, денсаулығын сақтау, білім алу, ойын ойнау, жеке тұлға ретінде дамуы, отбасында қамқорлық көру, зорлық-зомбылықтан қорғалу сияқты негізгі аспектілерді қамтиды.
- Өмір сүру және денсаулық құқығы
Баланың өмірі мен денсаулығы әрдайым қорғауда болуы керек. Олардың өмір сүру жағдайлары мен денсаулығына зиян келтіретін барлық жағдайлар қатаң бақылауға алынуы қажет. Бұл тұрғыда медициналық көмек пен білім беру қызметтері, сондай-ақ сапалы азық-түлікпен қамтамасыз ету маңызды. - Білім алу құқығы
Барлық балалардың білім алу құқығы бар. Балалар білім алуы үшін олардың өмір сүру ортасы мен жағдайы да қолайлы болуы қажет. Бұл құқық әрбір баланың қабілеті мен дарындарын дамытуға мүмкіндік береді, сондай-ақ олардың болашақта қоғамға пайдалы азамат болып қалыптасуына ықпал етеді. - Отбасы мен қамқорлық құқығы
Балалар үшін отбасы ең бірінші әлеуметтік орта болып табылады. Әрбір бала отбасы мен қоғам тарапынан қамқорлық пен сүйіспеншілікке лайық. Олар ата-аналарының мейіріміне, жылы әрі қолайлы ортада өсіп, дамуына құқылы. - Зорлық-зомбылықтан қорғалу құқығы
Балаларға қатысты зорлық-зомбылық, қиянат, қаталдық пен жыныстық тиіспеушілік болмауы тиіс. Балаларды қорғайтын заңдар мен құқықтық механизмдер дамып, әлемнің көптеген елдерінде балалардың физикалық, эмоционалдық және психологиялық тұрғыдан қорғалуына баса назар аударылуда.
Дүниежүзілік балаларды қорғау күні балалардың құқықтарын қорғау мен балаларға қатысты әлемдегі өзекті мәселелер туралы ой қозғауға мүмкіндік береді. Әлемнің әртүрлі елдерінде балалардың жағдайы мен құқықтарына қатысты көптеген мәселелер бар. Бұл мәселелердің шешілуі үшін халықаралық қауымдастықтың бірлескен жұмысы, заңнамалық және әлеуметтік өзгерістер қажет.
- Кедейлік және балалардың жағдайы
Әлемде көптеген балалар кедейшіліктің әсерінен қиын жағдайларға тап болып отыр. Кедейлік деңгейі жоғары аймақтарда балалар денсаулығы мен білім алу мәселелерінде көптеген қиындықтарға ұшырайды. Кедей отбасылардың балалары денсаулық сақтау қызметтеріне және сапалы білім алу мүмкіндіктеріне қол жеткізе алмайды. Бұл балалардың өмір сүру сапасын төмендетіп, олардың болашақта әлеуметтік және экономикалық қиындықтарға тап болуына әкеледі. - Балалар еңбегі
Балалар еңбегінің мәселесі әлемнің көптеген елдерінде өзекті. Әсіресе, дамушы елдерде балалар жұмыс істеп, өздерінің балалық шақтарын жоғалтуда. Мұндай жағдайлар оларды физикалық және психологиялық тұрғыдан зақымдайды. Балалардың еңбек құқығының бұзылуы тек қана адам құқықтары бойынша емес, сонымен қатар олардың болашағы үшін үлкен қауіп төндіреді. Әлем елдерінде балалар еңбегіне тыйым салатын заңдар қабылданып, бұл мәселе бойынша халықаралық деңгейде жұмыстың арттырылуы қажет. - Балаларға қатысты зорлық-зомбылық
Әлемде балаларға қатысты зорлық-зомбылық жағдайы жиілеген. Бұл құбылыс балалардың денсаулығына, психологиясына және қоғамдағы орнына үлкен әсер етуде. Осы мәселелерді шешу үшін халықаралық қауымдастық бірлесе жұмыс атқарып, құқық қорғау органдарының балаларды қорғауға бағытталған күш-жігерін арттыру қажет. Сонымен қатар балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу үшін қоғамдық ұйымдар мен білім беру жүйелері белсенді түрде ақпараттық кампаниялар жүргізуі тиіс.
Қазақстандағы балаларды қорғау шаралары
Қазақстанда да балалардың құқықтарын қорғау мәселелері ерекше назарда тұр. Қазақстан Республикасының Конституциясы мен түрлі заңнамалық актілер балалардың құқықтарын қорғауға бағытталған. Елімізде БҰҰ-ның Балалар құқықтары жөніндегі конвенциясын жүзеге асыру мақсатында көптеген заңдар мен бағдарламалар қабылданған.
Қазақстанның заңнамасында балалардың денсаулығын сақтау, білім алу, тәрбиелену, зорлық-зомбылықтан қорғау мәселелері қатаң реттелген. «Бала құқықтары туралы» заң және «Қазақстан Республикасындағы баланы қорғау және құқықтарын қамтамасыз ету туралы» түрлі мемлекеттік бағдарламалар — балалардың құқығын қорғау жолындағы маңызды қадамдар. Сондай-ақ Қазақстан үкіметі балалардың жағдайын жақсартуға бағытталған бірнеше жобаларды іске асыруда.
Одан басқа, елімізде балаларды қорғау бойынша көптеген ҮЕҰ мен қоғамдық бірлестіктер жұмыс істейді. Бұл ұйымдар балалардың құқықтарын қорғау, оларды зорлық-зомбылықтан сақтау, білім алу және психологиялық қолдау көрсету мәселелерімен айналысады. Қазақстанда балалардың құқықтары мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін көптеген қоғамдық бастамалар іске қосылған.
Жалпы Дүниежүзілік балаларды қорғау күні — балалардың құқықтары мен әл-ауқатын қорғауға бағытталған маңызды күн. Бұл күн барлық әлем елдерін балалардың жағдайына назар аударуға және оларды қорғау үшін бірлесе жұмыс істеуге шақырады. Балалар — біздің болашағымыз, және олардың құқықтарын қорғау, өмір сүру жағдайларын жақсарту — қоғамның басты міндеті. Бала құқықтарын қорғаудың әрбір қадамы — әлемдегі барлық балаларға бақытты, қауіпсіз және құқықтары сақталған өмір сыйлауға бағытталған маңызды қадам.
Балаларды қорғау мәселесі әр елде әртүрлі деңгейде шешіліп жатса да, бұл жалпы адамзаттық құндылық. Әрбір елде балалардың құқықтарын қорғау мен олардың әл-ауқатын жақсарту бойынша бірлескен іс-қимылдар мен халықаралық ынтымақтастықты арттыру маңызды. Дүниежүзілік балаларды қорғау күні әрбір адамның осы мәселеге жауапкершілікпен қарап, балаларға қауіпсіз орта мен болашақ үшін қажет барлық жағдайларды жасауға көмектесуі тиіс.
