Солтүстік Қазақстан облысы

МАЗАР ТОҚСАН БИ ЖАБАЙҰЛЫ

Орналасқан жері: СҚО, Ғабит Мүсiрепов атындағы ауданда мазар Тоқсан би Западное ауылының манында орналасқан.

Тоқсан би-халық судьясы, XVIII-XIX ғасырлардың арасында өмір сүрген шешен. Туылу мен өлімнің нақты күні белгісіз. Қазіргі уақытта Солтүстік Қазақстан облысы, Жамбыл ауданы, Қарағаш ауылы орналасқан жерде туған. Орта жүздің Керей руынан шыққан. Оның әкесі Жабай атақты Абылай ханның ұрпақтарының бірі болды. Жас Токсанның жеке тұлғасының қалыптасуына және оның дүниетанымының қалыптасуына оның атасы Қара би үлкен ықпал етті,ол немерені шешендік өнер дағдыларына үйретіп, күрделі істерді шешу тәжірибесімен бөлісті. Кіші жастан бастап тоқсан атамен бірге белгілі бишілермен кездесіп, сөз жарыстарына жиі қатысты. 15 жылдан бері халықта оны солтүстік өңір қазақтарының (Омбы, Петропавл, Көкшетау, Қостанай) Төбе (басты) биі деп атаған. Алдымен тоқсан Жабайұлы Дубалы-Керей болысының, Ақмола округінің билері болды, содан кейін бүкіл Тобол губерниясының қазақ болыстары арасында би болды. Оның есімі барлық қазақтарға танымал болды.

Керей руынан Жабайдың ұлы Тоқсан би үлкен беделге ие болды, оны әділдік, әділдік үшін құрметтей отырып, ең өткір даулы мәселелерді шешу үшін Қазақстанның түрлі аймақтарына шақырды. Тоқсан би кедей, ренжіген адамдардың ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғады, сол үшін оны халық құрметтеді.

Өзінің толғауы-ақыл-ойда Тоқсан би рулық араздықты сынға алып, адамдардың мінез-құлқын теріс сипаттай отырып, келісімге шақырды. Қара сөздер, арнау, жария сөздер халық жадында сақталған. Оның көптеген афоризмдері “Из уст народа”, “Казахские бии-ораторы”жинақтарына кірді. “Қазақтың би-шешендері” кітабынан Токсан бидің өмірі мен аңыздары орыс тіліне аударылған.

Басқа материалдар

Яндекс.Метрика
Back to top button