Қазақстандағы этносаралық келісім: бірліктің негізі және болашаққа жол

Қазақстан – тарихи, мәдени және этникалық жағынан бай ел. Оның кең байтақ жерінде көптеген ұлттар мен ұлыстар өзара бейбіт қатар өмір сүруде. Қазақстанның көпэтникалық құрылымы оның мәдени түрлілігін, әлеуметтік келісімін және өзара құрмет негізінде қалыптасқан бірлігін көрсетеді. Бұл мәселелер Қазақстанның тәуелсіздік алған кезеңінен бастап маңызды орын алып келеді. Осы тұрғыдан алғанда, ұлттық мәдениет пен дәстүрлерді сақтау, этносаралық келісім мен мәдени түрлілікті қолдау мәселелері мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі. Бұл мақалада Қазақстандағы мәдени әртүрлілік, этносаралық келісім, сондай-ақ ұлттық мәдениет пен дәстүрлердің сақталуы мен дамуы туралы сөз болады.
Қазақстанның мәдениеті мен дәстүрлері ғасырлар бойы қалыптасып, оның негізі қазақ халқының бай мұрасына және Орталық Азияның басқа да халықтарының мәдениетіне негізделген. Қазақ халқының дәстүрлері, әдет-ғұрыптары, музыкасы, әдебиеті, қолөнері мен басқа да мәдени құндылықтары – қазақ халқының әлемдік мәдениетке қосқан орасан зор үлесі. Алайда Қазақстанның көпұлтты мемлекет ретінде қалыптасуы оның мәдени тұрғыда ерекше сипатын көрсетеді. Әр ұлттың өзіндік мәдениеті мен дәстүрлері бола тұра, олар Қазақстанның мәдени кеңістігінде өзара үйлесім тауып, бір-бірімен байланыстырып отыр.
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдары этносаралық келісімді қамтамасыз етуге бағытталған. Қазақстанның көпұлтты қоғамы үшін ең маңызды принциптердің бірі – ұлттар арасындағы теңдік пен өзара құрмет. Қазақстанда мемлекеттік тіл – қазақ тілі, бірақ елдегі барлық ұлттарға өз тілдерінде сөйлеу және өз мәдениеттерін дамыту құқығы беріледі. Бұл Қазақстанның мәдени әртүрлілігін сақтау және әр ұлттың өзіндік ерекшеліктерін құрметтеу жолындағы маңызды қадамдардың бірі.
Қазақстандағы этносаралық келісімнің негізі – мемлекеттегі барлық этностардың бір-бірін құрметтеуі мен түсінісуі. Бүгінде Қазақстанда 130-дан астам этнос өкілдері өмір сүреді, әрқайсысының өз тілдері, діндері мен дәстүрлері бар. Қазақстандағы этносаралық келісім мен мәдени әртүрлілікті қолдаудың бірден-бір тиімді құралы – ол елдің тұрақтылығы мен дамуын қамтамасыз ететін мемлекеттік саясат. Қазақстанның этносаралық келісімі мен мәдениеттерді сақтау мәселелері елдің тәуелсіздігі мен демократиясы үшін маңызды мәнге ие. Осы мәселелерді шешуде Қазақстан әлемге үлгі боларлық тәжірибе көрсетті.
Қазақстанның көпұлтты қоғамы үшін маңызды мәні бар тағы бір фактор – мәдениетаралық диалог. Бұл диалогтың негізінде әр этностың мәдениеті мен дәстүрлерін түсіну, құрметтеу, оны сақтау және дамыту қажет. Қазақстанда мәдениетаралық диалогты жүзеге асыру үшін әртүрлі мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар, соның ішінде Қазақстан халқы Ассамблеясы маңызды рөл атқарады. Қазақстан халқы Ассамблеясы – еліміздегі этносаралық келісімді нығайтуға, әр түрлі ұлттардың өзара түсіністігін арттыруға және мәдени әртүрлілікті қолдауға бағытталған маңызды институт. Ассамблеяның басты мақсаты – қоғамда үйлесімділік пен келісімді сақтау, көпэтникалық қоғамның қажеттіліктеріне жауап беру және әрбір этнос пен ұлттың мәдениетін дамыту үшін жағдай жасау.
Мәдениетаралық байланыстарды нығайту, Қазақстандағы этносаралық келісімді қамтамасыз ету және ұлттық дәстүрлерді сақтау үшін мәдени іс-шаралар мен жобалар да жүзеге асырылады. Мысалы, ұлттық мерекелер мен фестивальдер еліміздің көпэтникалық қоғамын біріктіруге, әртүрлі ұлттардың мәдениетін танытуға, сондай-ақ ұлттық құндылықтарды сақтауға мүмкіндік береді. Қазақстанда жыл сайын ұлттық мәдениет күндері, тілдер фестивалі және басқа да мәдени шаралар өткізіледі. Мұндай шаралар халықтардың мәдени ерекшеліктерін құрметтеу, ұлттық мұраны сақтау және болашақ ұрпаққа жеткізу үшін маңызды алаң.
Қазақстанның ұлттық мәдениеті бірегейлігі мен байлығын сақтау үшін мәдениет саласына мемлекет тарапынан зор қолдау көрсетіледі. Үкімет тарапынан ұлттық мәдениет, тілдер мен дәстүрлерді дамыту үшін арнайы бағдарламалар қабылдануда. Атап айтқанда, «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы ұлттық мәдениетімізді сақтау, зерттеу және қайта жаңғырту үшін үлкен мүмкіндік ашты. Бұл бағдарлама аясында тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау, ұлттық қолөнерді дамыту және мәдени құндылықтарды сақтауға арналған жобалар іске асырылды. Сонымен қатар бұл бағдарлама ұлттық мәдениетіміздің өкілдерін қолдау үшін қажет ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге де мүмкіндік береді.
Этносаралық келісім мен мәдени түрлілікті қолдау саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту да маңызды мәселе. Қазақстандағы көптеген ғылыми-зерттеу институттары мен университеттер мәдениетаралық қарым-қатынас, этносаралық келісім мен әлеуметтік интеграция мәселелерін зерттейді. Әсіресе, елімізде этнографиялық зерттеулер жүргізетін институттар мен мәдениеттанушы ғалымдардың жұмысы мәдени мұраны сақтауға, оның дамуына бағытталған. Бұл жұмыстар этносаралық қатынастардың ерекшеліктерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, бұл зерттеулер Қазақстандағы мәдени әртүрлілік мәселелерін шешу жолдары мен әдіс-тәсілдерін көрсетуге мүмкіндік береді.
Қазақстандағы этносаралық келісім мен мәдени әртүрлілікті сақтау мен дамыту мәселесі сонымен қатар еліміздегі діндер мен конфессиялар арасындағы түсіністік пен бейбітшілікті нығайтуға да бағытталған. Әлемдік және дәстүрлі діндер арасындағы бейбітшілік пен келісімді сақтау үшін Қазақстанда әртүрлі халықаралық діни форумдар мен конференциялар өткізіледі. Бұл іс-шаралар дінаралық қатынастарды нығайту, конфессияаралық диалогты дамыту және әлемнің түрлі діндері мен мәдениеттері арасында түсіністік пен құрмет орнату үшін өте маңызды.
Қазақстанның көпэтникалық және көпконфессиялы қоғамында этносаралық келісім мен мәдениетаралық диалогты қолдау мәселелері жалғасуда. Елдегі әртүрлі ұлттардың мәдениетін, тілін, дәстүрлерін сақтап, дамыта отырып, ұлттық мәдениетімізді сақтау мен қорғауға бағытталған мемлекеттік саясат жүзеге асырылуда. Бұл саясаттың басты мақсаты – Қазақстан халқының бейбітшілік пен келісімде өмір сүруін қамтамасыз ету, әртүрлі ұлттар мен этностардың өзара құрметін нығайту және мәдени мұраны сақтап қалу.
Қазіргі қоғамда ұлттар арасындағы өзара келісім мен мәдениеттердің үйлесімді дамуы тек еліміздің ішкі саясатының ғана емес, халықаралық қатынастар мен тұрақтылықтың да негізіне айналып отыр. Мәдени әртүрлілікті қолдау мен этносаралық келісімді сақтау, әсіресе білім беру, мәдениет және ақпарат салаларында белсенді жұмыстарды талап етеді.
Әсіресе, этносаралық келісім мен мәдени түрлілікті сақтау мәселесінде ақпараттық кеңістіктің рөлі өте жоғары. Ақпарат құралдары арқылы мәдениетаралық диалогты нығайту, әртүрлі этнос өкілдерінің көзқарастары мен мәдени ерекшеліктерін көрсету халықтың өзара түсіністігін күшейтуге мүмкіндік береді. Қазақстандағы мемлекеттік телеарналар мен баспасөз құралдары осы бағытта арнайы бағдарламалар әзірлеп, көпэтникалық қоғамды бейбітшілік пен келісім негізінде ұйыстыруды мақсат етеді.
Қазақстанда этносаралық келісім мен мәдени алмасуды қолдау үшін маңызды міндеттердің бірі – жастарға көпмәдениетті ортада өмір сүру дағдыларын қалыптастыру. Жастар – қоғамның болашағы, және олардың ұлттар мен ұлыстар арасындағы достықты нығайтудағы рөлі ерекше. Бұл үшін арнайы жастар ұйымдары мен мәдени бірлестіктер жұмыс істейді, олар Қазақстандағы түрлі этникалық топтардың мәдени мұрасын танытуға және бір-бірімен мәдени алмасу жүргізуге көмектеседі. Осындай ұйымдар еліміздің әртүрлі ұлт өкілдерінің өзара түсіністігін арттырып, Қазақстанның мәдени көптүрлілігін сақтау үшін қажетті алаңдарды қамтамасыз етеді.
Қазақстанда мәдениетаралық түсіністік пен бейбітшілікке негізделген қоғам қалыптастыру үшін көп мәдениетті тұлғаны тәрбиелеу қажеттілігі арта түсуде. Мәдениеттердің өзара құрметіне негізделген қоғамда ұлттар мен этникалық топтардың арасында бейбіт қарым-қатынас орнауы үшін ұрпақ тәрбиелеуде ұлттық құндылықтар мен жалпыадамзаттық моральдың маңыздылығын түсіндіру керек. Мектептерде оқушыларға тарихи және мәдени мұраларды қадірлеу, әртүрлі ұлттар мен этностардың дәстүрлеріне құрметпен қарау тәрбие жұмыстары жүргізіледі. Осы арқылы жастардың өз мәдениетін қастерлеу және басқалардың мәдениетіне құрмет көрсету қабілеті қалыптасады.
Ұлттық және этникалық топтар арасындағы бейбітшілік пен келісімнің сақталуы, ең алдымен, олардың мәдени ерекшеліктерін құрметтеу мен қабылдауға негізделеді. Осыған орай, Қазақстанда этносаралық келісім мен мәдени алмасуды қолдау жолындағы шаралар тек мемлекеттік деңгейде ғана емес, сондай-ақ қоғамдық және жеке секторда да жүзеге асырылады.Еліміздің көпэтникалық құрылымында әрбір этнос пен мәдениеттің өз орны бар екендігін түсіну өте маңызды. Мәдениетті сақтап қана қоймай, оны жаңғырту да маңызды міндет. Қазіргі кезде дәстүрлі өнердің заманауи үлгілері мен жаңа идеялары бірігіп, жаңа мәдени тұрпаттар қалыптасуда. Мұндай құбылыстар еліміздегі этносаралық үйлесімділікті ғана емес, сондай-ақ мәдени әртүрлілікті түсіну мен оны құрметтеуді де арттырады. Қазақстанның мәдениеті – бұл тек бір ұлттың емес, бірнеше этностың тарихи және мәдени мұраларының тоғысуынан туындайтын ерекше құндылықтар жүйесі.
Қазақстандағы этносаралық келісім мен мәдени түрлілікті қолдау жолында көптеген жетістіктерге қол жеткізілгенімен, бұл процесс үздіксіз дамуды талап етеді. Қазіргі жаһандану мен әлемдік өзгерістер кезеңінде әрбір елдің мәдени ерекшеліктерін сақтау мен құрметтеу мәселесі маңызды болып отыр. Қазақстанның тәуелсіздігі мен бейбітшілігін, әр ұлттың өзіндік ерекшелігін сақтау арқылы ұлттық бірлікті нығайту және әлемге үлгі боларлық қоғам қалыптастыруда мәдениеттің рөлі зор. Осы мақсатқа жету үшін барша қазақстандықтардың бірігіп жұмыс істеп, өздерінің мәдени дәстүрлерін сақтау, оларды ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу қажет.
Қазақстандағы ұлттық мәдениеттің сақталуы, этносаралық келісім мен мәдени әртүрлілікті қолдау – елдің тәуелсіздігін нығайту мен ұлттар арасындағы түсіністікті дамыту жолында маңызды қадам. Қазақстанның мәдени және этникалық саясаты, оның көпұлтты қоғамдағы үйлесімділікті сақтау мен дамытуға бағытталған күш-жігері, еліміздің тұрақты дамуы мен бейбітшілігінің кепілі болмақ.