Бор дәуірінен шыққан табиғи ескерткіш ежелгі түркі дәуірінен бастау алады. «Коңыр-Әүлие үңгірі» ұрпағын көбейткісі келіп, үңгірдің қараңғы ымыртында жасырынып тұрған осы тылсым күштерден сұрауға бел буғандардың бәріне белгілі. Жергілікті тұрғындардың айтуынша, мұнда шайқастар кезінде, бітім жарияланғанда, қазақтың ата-бабалары жараларын жазған дейді. Үңгір бай тарихымен, аңыздарымен және емдік суымен танымал. Көл адамдарға күш береді, өзінде көптеген құпияларды жасырады және онда шомылғандардың бәріне жаңа өмір сыйлайды.
Үңгірдің кіреберісі – жырық. Кіру биіктігі екі метрден асады. Кіреберістен он метр жерде пұт – тасты әйел тұр. Бұл мүсінді жергілікті тұрғындар «Қалмақ» деп атайды. Әрі қарай – Кіші жерасты көлі. Кіреберістің оң жағында негізгі үңгір орналасқан, ол 115-120 метрге созылады, ені 10-нан 40 метрге дейін өзгереді. Жұмбақ көлге дейін тастардың астында бір жарым жүз метрдей жүру керек. Үңгір су қоймасының шамамен өлшемдері 17-18 метрден 12-15 метрге дейін. Тереңдігі – бес метрге дейін. Су мөлдір, бірақ әк дәмін береді. Судың температурасы Цельсий шкаласы бойынша төрт градус.
Үңгір қажылық орнына айналды және қасиетті болып саналады.
