Еуразияда теңдесі жоқ тарихи-мәдени ландшафт

Ұлытау ұлттық тарихи-мәдени және табиғи қорық-мұражайы 1990 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулысымен құрылды. Қорық-музейдің аумағында жалпы ауданы 147,246 мың га болатын 25 кешен бар. Екі көрме залынан басқа уақытша көрмелер (104 шаршы метр), сақтау қоймалары, кітапхана, интернет-кафе және ақпараттық-туристік дүңгіршек үшін үй-жай қарастырылған. Мұражай қорында мыңдаған жылдар бойы Еуразия даласында өмір сүрген мәдени қауымдастықтардың дамуын көрсететін сирек және ерекше заттар бар (барлығы 4902 зат).

Ұлытау қорық-мұражайының міндеті – Ұлытау мәдениетінің еуразиялық тарихи құбылысын әлемдік қауымдастыққа тарату.

Қорық-музей тарих пен табиғаттың жылжымалы және қозғалмайтын ескерткіштері экспозициясының қауіпсіздігін қамтамасыз ету; ескерткіштердің, мұражай заттарының толық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жағдайлар жасау, жоюдан, бүлінуден, ұрлаудан кепілдік беру, сақтаудың ұтымды жүйесін құру; табиғи-археологиялық, тарихи-мәдени кешенді сақтау және қорғау және ғылыми-зерттеу, мәдени-ағартушылық қызмет атқарады.

Ұлытау облысының аумағында ресми тіркелген әр түрлі уақыттағы 337 ескерткіш бар, оның 282-сі Ұлытау қорық-музейі қорының тарихи-мәдени картасына енгізілген.

Қорық-мұражайдың аумағында Алашахан, Жошыхан, Теректи-әулие сияқты әйгілі ескерткіштер, Байқоңыр, Басқамыр тастарындағы суреттер және басқа да әртүрлі тарихи дәуірлер бар. Жергілікті тұрғындар арасында жылқы өсірудің ежелгі дәстүрлері әлі күнге дейін сақталған, халықтық қолөнер мен фольклор кең таралған.

Жошы хан кесенесі күмбезінің (жоғарғы бөлшегі) құббасы – «Ұлытау» ұлттық тарихи-мәдени және табиғи қорық-музейінде тұрған жауһар жәдігерлердің бірі.

Қыш құмыралар(12 дана)  топтамасы қазіргі кезде музейдің археологиялық экспозициясы залында тұр.

Ұлы Дала тарихының тас дәуірінен бастап орта ғасырлар мен қазіргі кезеңге дейінгі нақты дәлелі ретінде Ұлытаудың тарихи-мәдени ландшафттары Еуразияның басқа далалық аймақтарында теңдесі жоқ.